زمين شناسي عمومي منطقه نسن (دره نور) جزء چين خوردگي البرز مي باشد .اين ناحيه از دو سري رشته كوه شرقي ـ غربي (پيرتر) و شمالي ـ جنوبي (جوانتر) تشكيل گرديده است بعلت واقع شدن اين پهنه در منطقه‌اي فعال(تكتونيزه) با شكستگي فراوان حايز اهميت فراوان مي باشد . چينه شناسي لايه هاي موجود در كوهستانهاي نسن بر اثر فشار صفحاتي كه تحت فشار پليت ايران مركزي هستند چين خورده اند .رخنمونهاي چينه اي منطقه عبارت است از سازند شمشك ـ نسن ـ فجان ـ روته و . . . كه جنس اين لايه ها در بخش هاي بعدي مشخص گرديده است .
زمین شناسی تاریخی و سن زمین شناسی نسن نسن در دوران اول زمين شناسي يعني300 ميليون سال پيش و حتی تا اوايل دوران دوم )پالئوزوئيك Paleozoic ـ مزوزوئيك (Mezozoic پوشيده از جنگل بوده است در اين جنگلها خزندگان و پرندگان عظيم الجثه ای بنام دايناسورها زندگی مي كرده اند . بر اثر پيشروي آب دريا در اوايل دوران دوم يعني250ميليون سال پيش ( ترياس) كم كم جنگل مذكور به زير آب رفت و دريايي بنام تتيس (Tetis) نسن (البرز) را پوشاند و جنگل موجود به زير رسوبات دريا دفن گرديد و آثار آن تبديل به ذغال سنگ شد كه اين ذغال سنگ در نقاط مختلف نسن همچون حسلو ، بیروش ، ترهخان کوه و... ديده مي شود درياي تتيس درياي كم عمق و وسيع بوده كه تا اواخر دوران دوم يعني 100ميليون سال پيش (كرتاسه) در اين مناطق گسترده بود و فسيلهای مختلفی چون شكم پايان ،دوكفه اي ها و همچنين رسوبات زيادي مانند شيل و ماسه سنگ بجای گذاشت (باقي مانده اين دريا ،درياچه خزر مي باشد ) ودر اواخر دوره سوم از دوران دوم زمين شناسي (100ميليون سال پيش يعني كرتاسه Cretaceus) بر اثر كوهزايي آلپی اين سرزمين تحت فشار كوهزايی ياد شده ارتفاع گرفت و چين خورد و طبعا از زير آب خارج شد بعد از آن تحت فرسايش قرار گرفت و به شكل كنونی در آمد و اين خلاصه ای از تاريخ زمين شناسی نسن مي باشد .آثار جنگل وهمچنين آثار درياي تتيس در سنگها بصورت فسيل ديده می شود. ريخت شناسي و سنگ شناسي ارتفاعات نسن مثل آزادكوه ،دریوک ، سوتک ، نفتو ، كافرنو ،بقدي و . . . مانند بام بخش مركزي سلسله جبال البرز با ارتفاع بيش از 3500 متر خود نمايي مي كنند. اين كوهها با ريخت شناسی آلپی و بصورت غير آتشفشانی می باشند . دکتر"اشتوکلین" اهميت اين كوهها را به عنوان خط تقسيم آب در 10 هزار تا 60 ميليون سال پيش(دوره ترشياری و كوارترنری) از دوران سوم زمين شناسي (سنوزوئيك) می داند و بلندی های دريوك از منطقه سوتک وسرماهو از مناطق کوهستانی روستای" ناحیه" در قسمت جنوبی نسن آب پخشان منطقه را می سازند در قسمت شمال نسن (كوههای ختو ) بصورت شرقی ـ غربي در اثر گسلها و راندگي های الگوی "كوه ـ دره" در چند نوبت تكرار شده است و قديمی تر از دره ها و كوههای دره آزادكوه مي باشند. انواع سنگهای رسوبی ، آذرین و دگرگونی در منطقه دیده می شود این سنگها جز سازندهایی چون: الف) شمشك ، با جنس شيل ، ماسه سنگ ،سليت ، رس سنگ ، كوارتزيت ،كنگومرا و ذغال سنگ باز است اوليون دار و آندزيني و آذر آواری در اكثر مناطق نسن مثل مرنجی ـ وازن ـ بیروش ـ ديور ـ ترهخان كوه و . . . ب ) اليكا ، با جنس آهك ورميكوله ـ آهك مارني ورقه اي ، شيل آهكي ، ماسه سنگ ، كوارتزيتی ، دو لوميت توده ای شكل در مناطق كاكرون ، اولج پ ) نسن با جنس سنگ آهك چرت دار ، سنگ آهك مارنی ، شيلهاي مارنی وماسه دار و ماسه سنگ سرخ وروانه هاي بازي آذر آواري ها در مناطق سرخ گل ـ پشته ـ سرخ زمين ـ زرد و لشك ت ) روته با جنس آهك فوزولينا دارو دولوميتي در مناطق سرچشمه و بقدی ث ) مورنها (نهشته هاي يخچالي در منطقه دريوك و يخچال ) ج ) دليچاي با جنس سنگ آهك مارني نازك لايه و مارن آمونيت دار در منطقه لشك و كليگ نو چ ) چالوس با جنس توفها ، سيلت سنگها و سنگهاي آتشفشاني تفكيك نشده در منطقه سوتك ه ) لار باجنس سنگ آهك و سنگ آهك دولوميتي درمنطقه آزادكوه و اطراف خ) فاجان با جنس ماسه سنگ ، شيل ، مارن ، توف ، سيليت سنگ كنگلومرا وسنگ آهك در منطقه سياه كوه پشت آزادكوه ، سرماهو(جز كوههاي روستاي ناحيه مي باشد) ، سوتك ولشك زمين ساخت نسن (تكتونيك Tectonic ) يك فاز مهم چين خوردگي(كوه زايي ) اوليه در 40 ميليون سال پيش (اوليگوسن) در برخي نقاط سبب غير موازي قرار گرفتن واحدهايی شده است كه كوههای نسن (دره آزادكوه) را به شكل شمالی ـ جنوبی در آورده و اين در حالي بوده كه كوههاي شمال نسن بر اثر كوهزايي كرتاسه بالايي (٦۵ ميليون سال پيش)تشكيل گرديده است و گسل معروف نسن هم در ۵ ميليون سال پيش شروع به شكل گيري نمود .فاز پليوسن (۵ ميليون سال پيش) مدل قويترين فاز فشردگي شديد با گرايش به سوي شمال (يعني فشار از طرف كوههاي دره آزادكوه به كوههاي شمال نسن) كوههاي ختو مي باشد . ارتفاع كنوني كوههاي نسن جوان بوده و از حركات قايم ميوسن و بطور عمده پليو ـ پليئستوسن (۵/۲ ميليون سال پيش) نتيجه شده است و هر ساله تا كنون به ارتفاع آن افزوده شده و مي شود و اين به علت فشار ساختارهاي زمين شناسي جنوبي تر است . گسلها و شكستگيها نسن با توجه به ساختارهاي موجود توسط چند گسل متعدد احاطه شده است . الف ـ گسل نسن اين گسل يك گسل بزرگ زاويه معکوس مي باشد كه از حدود روستاي پيل شروع و از قسمت شمالي رودخانه اوزرود به شمال نسن و كمربن و در انتها به قسمت شرقي روستاي ولي آباد در منطقه چالوس و ابتداي الموت ختم مي شود پس امتداد اين گسل شرقي ـ غربي و داراي شيب به سمت شمال مي باشد .اين گسل در كوههاي شمالي نسن در منطقه سرچشمه ـ سيولد ـ سيوزمين به خوبي قابل تشخيص است. گسل مذكور جزء گسلهاي جوان و فعال مي باشد آمار نشان مي دهد كه در ۲۰۰ سال اخير فعال نبوده است كه در خرداد ۸۳ موجب زلزله اي با۵/۵ ريشتر گرديد . ب ـ گسل آزادكوه گسل معكوس بزرگ زاويه اي است در سمت جنوبي نسن از سمت شرقي تونل كندوان شروع از ضلع جنوبي روستاي دونا به سوتك و در ادامه ازسرماهو به سمت كوههاي روستاي ناحيه ادامه مي يابد ، اين گسل داراي شيبي به سمت جنوب بوده و شعبه هاي فرعي فراواني به سمت جنوب يعني وارنگه رود ـ سرماهو ـ كلاك كشيده شده است كه برخي امتداد لغز وتعدادي عادي و معكوس مي باشند كه آمار زلزله هاي آن در دست نيست . ج ـ گسل ولي آباد گسل معكوس و راست لغز كه از روستاي ولي آباد شروع و به كمربن ختم مي شود امتداد آن شمال غربي ـ جنوب شرقي و شيبي به سمت شمال دارد. زمين شناسي اقتصادي منابع معدني فراواني در اين منطقه به چشم مي خورد مانند مرمرهاي سبز و خاكستري به عنوان مرمريت از سازند اليكا در منطقه اولج و كاكرون و سري ذغال دار سازند شمشك با ضخامت۸۰ متر كه ضخامت لايه هاي ذغال آن بيش از ۵۰سانتي متر نيست مانند ذغال سنگ حسلو ـ تره خان كوه ـ كنگل چشمه كه معدن اخير داراي درصد مواد فرار بسيار بالاست كه مي توان آن را ذغال" شعله گازي" ناميد.سنگ آهك ودولوميت اولج و همچنين سنگ آهن وروي در ماسه سنگ سرخ سازند نسن در سرخ زمين و همچنين شن وماسه و كوارتزيت موجود در لاروسر و معادن بسيار ديگر در اين منطقه موجود است . طغيان طبيعت گاهي ما انسانها مي خواهيم طبيعت را با اعمال وتفكرات خود همسان سازيم ولي نمي دانيم كه ما خود جزيي از طبيعت هستيم و بايد از او زيستن را بياموزيم و با او مبارزه نكنيم . زلزله ، سيل ، بهمن و عوارض اين‌چنيني در طبيعت نسن اتفاق افتاده و مي افتد و چون ما از چگونگي و مكانيسم آنها خبر نداريم براي پيشگيري خود را تجهيز نكرده‌ايم هميشه از آنها تحت عنوان بلا نام مي بريم در صورتي كه اينگونه نيست. 1ـ زلزله يكي از مهمترين مسايل مبتلا به زندگي ما در ايران ومنطقه زلزله است وبايستي به خوبي چگونگي وقوع آن را بدانيم و با دانش كافي با زلزله برخورد نموده وتحت تاثير شايعات واظهار نظر هاي غير كارشناسانه قرار نگيريم نسن در منطقه اي زلزله خيز واقع شده است با چند گسل ، كه معروفترين گسلي كه نسن را در بر مي گيرد گسل" نسن" است كه يك گسل معكوس و فعال مي باشد و در 7 خرداد ۱۳۸۳ منشاء زلزله اي با قدرت ۵/۵ ريشتر بود .كه بر خلاف واقعيت مركز آن بلده ذكر گرديد. در صورتي كه كانون اين زلزله دريك كيلومتري شرق نسن و عمق ۲۸ كيلومتري زمين درمنطقه ختو(زكي آباد) اتفاق افتاد.البته در قرون اخير اين گسل فعال نبوده و به نظر مي رسد دوره زلزله هاي آن بيش از ۲۰۰ سال باشد اين گسل كه يك سر آن در قسمت كوهستاني كلاردشت و ابتداي ديلم و كوهستان الموت است ، در آن نواحي هم خرابي هاي داشته و سر ديگر آن در دره نور قرار دارد ، نا گفته نماند به سال ۱۳۰۴ ه.ش هم يك زلزله در منطقه هراز بوقوع پيوسته كه مربوط به فعاليت گسلهاي مناطق شرقي بلده مي باشد. سيل وطغيان در زمانهاي گذشته استفاده بي رويه از مراتع باعث مي‌شد تا بارانهاي شديد ايجاد سيل كند كه سابقه تعداد زياد از آنها را در سالهاي گذشته مي‌دهند كه حتي موجب تخريب برخي خانه ها گرديده است. طغيان رودخانه تقريباً هر ساله در ماههاي دوم و سوم بهار اتفاق مي افتد كه عامل اصلي آن ذوب برف كوهها مي باشد اين طغيان تا كنون تعداد زيادي قرباني گرفته و خانواده هايي را داغدار كرده است اين افراد به علت بي اطلاعي به كنار رودخانه رفته و آب آنها را در بر مي گرفت . از همه قربانيان اين واقعه اطلاعي در دست نيست اما آنچه مي دانيم اينكه فرزند مناف شريفي به علت لغزش قاطري كه بر آن سوار بوده در رودخانه افتاد و جان داد در دهه هاي گذشته" حسين سليمي" فرزند مجتبي ،" احسان نام آور" فرزند كاظم و" قربان رضایی" فرزند اسماعیل هم دچار اين مصيبت گرديده وجان خود را از دست داده‌اند . بهمن در روزهاي آفتابي با تابش وگرم شدن هوا برف آب شده و در قسمت تحتاني توده برف شروع به حركت و قسمت زيرين صفحه ي پوشش برف را خالي مي كند با فرا رسيدن شب اين آب يخ مي زند ودر زير صفحه ي برف گستره اي يخ زده و سُر را مي سازد كه تا ظهر روز بعد و حتي تا ساعتي از بعد از ظهر تداوم دارد و براي تشكيل بهمن فقط احتياج به كوچكترين لرزش و فشار دارد تا حجم عظيمي از برف به سمت پايين شيب، روي سطح يخ زده و سُر زيرين حركت كند. در شيبهاي بيش از ۴۵ درجه امكان وقوع بهمن فراوان است و بعلت اينكه نسن از اينگونه شيبها فراوان دارد احتياط در فصول بهمن خيز در اين مناطق الزامي است. در سالهاي گذشته تعداد زيادي از افراد مختلف دچار بهمن شده اند وحتي برخي قرباني اين عارضه شده و جان خود را از دست داده اند. از جمله كساني كه در سال ۱۳۵۳ جان خود را توسط بهمن در منطقه" تلارنو" از دست داده "رضا نام آور" فرزند خداوردي بوده است همچنين در سال ۱۳۷٠ يك كوه‌نورد همداني در منطقه "كناره پر" در اثر حركت توده برف(بهمن) جان خود را از دست داد . 
نظرات